Haiku Söyleştik

HAİKU SÖYLEŞTİK*

 Sina Akyol, Hakan Cem, Gültekin Emre, Bursa Nilüfer Belediyesi'nin davetiyle gittiğimiz Bursa Nazım Hikmet Kültürevi Şiir Kütüphanesi'nde HAİKU üzerine söyleşmiş, öğrencilerle Haiku Atölyesi gerçekleştirmiştik.

Go Shichi Go*

ya da

5-7-5

    Fransız denemeci, eleştirmen ve göstergebilimci Roland Barthes, “Romanın Hazırlanışı” adlı kitabında, Japon Haiku şiirini: Hoşa gitmenin apaçıklığı, nedenini söyleyememe, büyülenme, hiçbir şey söyleyememe gibi tanımlarla açıklar. Haiku şiirin, kısa, son derece açık olduğunun altını çizerken de: “Söylemenin ve söylenmiş olanın bir tür anlık, geçici ve göz kamaştırıcı uyumudur; karanlıkta ansızın çakılan kibritler…” diyecektir. En az sözcükle, yüklü anlam ve etkiyi yakalama çabası olan Haiku şiirin en önemli yanı, okuma yinelemeleri yaptıkça algılanan ve birdenbire hissedilen andır. Zihin gözünün açıldığı (satori) an. Haiku aynı zamanda, bir tabloyu göz önüne getirme, canlandırmadır. Fotoğrafın noemine yakın durur  “Bu olmuştu” der. Ana dilinde Go-Shichi-Go ya da bizim deyişimizle 5-7-5 hecelerden oluşan Haiku şiir, biçeminde taşıdığı mevsim izleğiyle doğaya yaslanır. İncedir, kırılgandır; yanı başında gürültüyle düşen sapsarı yaprağa, tırtılın gürültüsüne dertlenir. Haiku aynı zamanda şakacıdır da! Kısacası, başlı başına bir dosya konusu olan, haylaz bir çocuktur haiku… Günümüzde Haiku şiir, tüm kültürlerde, ânın, aydınlanmanın (satori) dayanılmaz hafifliğiyle, heyecanla denenen bir şiir türüdür.

    Sevgili Gültekin Emre’den kısa süre önce aldığım e-postada: Bursa Nilüfer Belediyesi Nazım Hikmet Kültürevi Şiir Kütüphanesi’nin bir Haiku söyleşisi, okullarla da Haiku atölyeleri gerçekleştirmek istediğini; ismimi önerdiğini yazıyordu. Kısacık olan bu şiir türünü söyleşmek, hele ki çocuklarla paylaşmak ve üretmek meğer o kadar da anlık bir olay değilmiş... Sıkı bir Haiku ders çalışması sonunda 5-7-5’ler, yani Sina Akyol ve ben İzmir’den, Gültekin Emre’de Ayvalık’tan yollara düşmüş, sonunda kendimizi Haiku şiirinin şehri olacak Bursa’da bulmuştuk. Haiku söyleşisinden çok çocuklarla gerçekleştireceğimiz atölye bizi heyecanlandırıyordu öyle ya karşımızdakiler yetişkin değil, her biri ayrı ayrı Haiku sayılabilecek naif miniklerdi. Ve biz 5-7-5’ler, Canaydın İlk Öğretim, Çalı ve Abdurrahman Vardar Orta Öğretim öğrencileriyle unutulmayacak iki günlük Haiku atölyemize başlamak üzereydik…

    An gelmiş, Nazım Hikmet Kültürevi Şiir Kütüphanesi salonunda, haiku şairi adaylarımızla tanışmıştık. Temeli, doğa sevgisine dayanan, yüzlerce yıllık tarihiyle Japon edebiyatının kısa şiir türü Haiku ile tanışmalarının, yağan soruların, heyecanla üretmelerinin tadına varışları görülmeye değerdi. 13-14 Mayıs 2013 tarihlerinde gerçekleşen atölye çalışmalarına katılan öğrencilere, üç dizeden oluşan HAİKU şiir hakkında bilgiler vermiş, başlangıçta iki, sonra tek dize verilerek eksik dizeleri Haiku ruhu ve 5-7-5 hece, mevsim izleği, kesme gibi kurallarla tamamlamalarını istemiştik. İlk gün çalışmalarında, Haiku ruhu ve kurallarını özümsediklerini, onların 5-7-5 heyecanıyla parmak hesabının kıyısından şiir denizine yelken açtıklarını görmek, paha biçilmezdi… İkinci gün, onca güneşli günün arasında, Haiku şakacılığıyla, gökyüzünü ağlar bulmuştuk! Oysa biz, kuzeye giden ince yolda kırlara, doğaya çıkacak; artık kendi haikularımızı yazacaktık. Şiir Kütüphanesi Koordinatörü Zeynep Terzioğlu’nun hayaliydi bu. Olsun, yağmur yağsındı! Düştük yola, İnkaya ya da diğer adıyla Ulu Çınar’ın gölgesine. Çınarın gururu gölgesidir ama yağmur bizi oracıktaki kapalı bir alana misafir etti. Bol pencereli bu yerde, Ulu Çınar’ın, içimize uzanan yapraklarının arasında, parmak hesabı yapan eller artık kendi özgün haikularını yazıyorlardı. An geliyor Gültekin Emre, ben ya da Sina Akyol, elimizde bir haikuyla birbirimize koşuyor, heyecanla gün ışığına çıkan haikuları okuyor, okuyor, okuyorduk…  

    Adını anmadan geçemeyeceğim  Dr. Tevfik Sağlam İlköğretim Okulu 4/C sınıf öğretmeni Şengül Karaca’nın, sınıfına tanıttığı, sevdirdiği, çocuklara kendi haikularını yazdırdığı ve Can Yayınları çocuk serisinden HAİKU adıyla 2011 yılında kitaplaştırdığı haikular kitabı da Şiir Kütüphanesi tarafından bizim haiku şairlerimize armağan edilince, şairlerimizin haikuları da taçlanmış oldu. Teşekkürler Şiir Kütüphanesi…

    Söyleşi mi? Ah! O da Haiku tadındaydı.

    Son söz! Bu güzel çocukları, bilişim iletişim çağının hızıyla köklenen bireysel yalnızlıktan, çağın dayattığı  duyarsızlıktan, içe kapanıklılıktan uzaklaşmalarını; şiir denizinde, duyarlılıkla yeni ufuklara yol almalarını sağlayan Nazım Hikmet Kültürevi Şiir Kütüphanesi’nin Haiku çalışması, bizlerin de sevinç ve onur hanesinde yer aldı, alacak…

Ortaya çıkan bu ürünlerin de kitaplaşması dileğiyle…   

Verilen İKİ DİZE’de öne çıkan haikular

Elif Yıldırım (A.V. 7B)              Emre Satıcı (A.V. 7C)               Sıla Öçalan (A.V. 7B)

Yağmur yağınca                        Yağmur yağınca                      Bir yaz akşamı

Bursa’yı anlatır ya                    Bursa’yı anlatır ya                 Çiseliyordu yağmur-

Islak çatılar.                                Toprak kokusu.                         Sessizleşti kuş!

Selin Yılmaz (A.V. 7C)                Mert Çelebi (A.V. 7B)                Feyza Işık (A.V. 7C)

Yağmur yağınca                         Yolu kaybolmuş                       Yağmur yağınca

Bursa’yı anlatır ya                    Çiseleyen yağmurun-              Bursa’yı anlatır ya

Ah, kestaneler!                            Bahar sabahı.                            O damlacıklar.

Bahar H. Ulusoy (A.V. 7B)       Oğuzhan Şahin(Ç.O.5B)           Meltem Altan (Ç.O. 5A)

Bir yaz akşamı                          Hınzır sarmaşık                     Bir yaz akşamı

Çiseliyordu yağmur-                Birdenbire uyandı –                Çiseliyordu yağmur-

Yerde salyangoz.                        Esen rüzgârla!                           Kırılan dala!

Duygu Arık (Ç.O 5B)                Mısra N. Özdal (Ç.O. 5B)         Derya Dundu (Ç.O. 5A)

Hınzır sarmaşık                        Bahar bayramı                        Hınzır sarmaşık

Birdenbire uyandı-                   Kapılarını çaldı-                      Birdenbire uyandı-

Rüzgârın sesi!                             Bak, bir karınca.                       Koşan kirpiyle.

Taha  Yeni (Ç.O.5A)                  Sude Demir (Ç.O. 5C)              Duygu Solak (Ç.O. 5A)

Bir yaz akşamı                           Bir yaz akşamı                        Yağmur yağınca

Çiseliyordu yağmur-                   Çiseliyordu yağmur-              Bursa’yı anlatır ya

Ve gökkuşağı.                               Düşen yaprağa.                        Yeşil kurbağa!

İdil Bayraktar (C.İ.Ö. 3D)          Lema Zümrüttaş(C.İ.Ö. 3D)     Orhun Albayrak (C.İ.Ö. 2C)

Yağmur yağınca                        Yolu kaybolmuş                      Bir yaz akşamı

Bursa’yı anlatır ya                    Çiseleyen yağmurun-            Çiseliyordu yağmur-

Şırıl sesleri…                               Ah! Hafif rüzgâr.                      Karınca için!

                                                     Kürşat Kurmuş (C.İ.Ö. 2C)

                                                     Bir yaz akşamı

                                                     Çiseliyordu yağmur-

                                                     Pıtır pıtır ses…

 

Verilen TEK DİZE’de öne çıkan haikular

Oğuzhan Şahin (Ç.O. 5B)             Dilara Ağaoğlu (A.V.7B)      Selin Yılmaz (A.V. 7C)

Hoşça kal dedim                          Hoşça kal dedim                   Hoşça kal dedim-

Minik tahta kurduna-                    Sessiz yağan yağmura-           Hüzünlü gecelerde

Yağmur yağıyor.                           Bir güz akşamı                        Ah! Karanfiller

Senanur Seyhan (A.V. 7C)           Mert Çelebi (A.V. 7B)           Feyza Işık (A.V. 7C)

Hoşça kal dedim-                        Hoşça kal dedim                   Hoşça kal dedim

O son damla düşerken                   Küçük yağmur bulutuna-       Sonbaharda yaprağa-

Karışır suya.                                  Ah, ağlarken!                         Ah! O hüzünle.

                                                       Cihangir Yalçın (Ç.O 5C)

                                                       Hoşça kal dedim

                                                       Giden gökkuşağına-

                                                       Kaçan kurbağa!

Öne çıkan KENDİ haikuları

Emre Satı (A.V. 7C)                     Mustafa Kılıç (A.V. 7C)        Meltem Altan (Ç.O. 5A)

Ölüm geliyor-                                Kutlayamaz mı                       Arkası kirli-

Islak toprak kokusu                       Yaşama sevincini                   Çamur banyosunda ki

Sonsuz uykuda.                             Hiçbir kelebek?                      Küçük domuzcuk.

  

Elifnaz Kozanlı (C.İ.Ö. 3D)          Ulaş Salgın (C.İ.Ö. 2C)         Elif Yıldırım (A.V. 7B)

Bir bahar günü                               Kar yağıyordu                        İlkbahar günü

Yeşil açtı yüzünü-                          Dışarıda soğuk soğuk-             Sabah güneş doğarken

Nazlı menekşe.                              Çocuk oynuyor!                     Yerde çiçekler.

Sıla Öçalan (A.V. 7B)                   Senanur Seyhan(A.V. 7C)     Mert Çelebi (A.V. 7B)

Hissediyorum                                Yaprak düşüyor                      Hissediyorum

Yazmalıyım bir yere-                      Sen ortalarda yoksun-             Uzun bir kış akşamı-

Bir yaz akşamı!                              Issız bir gece.                         Uyuyan kedi.

Oğuzhan Şahin (Ç.O. 5B)             Duygu Solak (Ç.O. 5A)         İdil Y. Bayraktar (C.İ.Ö. 3D)

Sabah erkenden                             Kuşlar uyandı                        Hüzünlü ağaç

Kalktım doğayla iç içe-                  Yuvalarına baktı-                  Örtülü kar içinde-

Yağmur yağıyor.                             Üzgün solucan!                      Bahar yalnızlık!

                                                       Derya Dundu (Ç.O. 5A)

                                                       Utangaç güneş-

                                                       İşte açtı yüzünü

                                                       Kuş sesleriyle.

                                  Eylül Sude Engin** (Bahçeşehir Koleji 5/A)

                                                       Gökte yüzen bir

                                                       Balık türüdür

                                                       Kuşlar.

******

 * Bu yazı, Yasakmeyve Edebiyat Dergisi'nin 64. sayısında yayımlanmıştır.

**Haiku söyleşi gecemize, öğretmeniyle gelen Eylül Sude Engin adlı minik kız çocuğu, imzalaması için getirdiği ‘Vadedimveylaya’nın sayfa arasına koyduğu kalp biçimindeki not kâğıdıyla, yazdığı kuralsız ama Haiku ruhunu taşıyan kısa şiiri de Sina Akyol’a sunmuş.

Yazı boyunca:

Abdurrahman Vardar Orta Öğretim: A.V.

Çalı Orta Öğretim: Ç.O

Canaydın İlk Öğretim: CİÖ

harfleriyle imlenmiştir.